Dziedziczenie nieruchomości jest jednym z kluczowych obszarów prawa spadkowego, którego regulacja opiera się przede wszystkim na przepisach księgi czwartej Kodeksu cywilnego. Dziedziczenie dzielimy na ustawowe i testamentowe.
Zgodnie z art. 922 k.c., w chwili śmierci spadkodawcy ogół jego praw i obowiązków majątkowych przechodzi na spadkobierców. W praktyce oznacza to, że w skład spadku mogą wchodzić nieruchomości, których nabycie następuje w momencie otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy). Następnie należy jednak nabycie spadku potwierdzić przed sądem albo przed notariuszem.
Tryby dziedziczenia nieruchomości
Polski system spadkowy przewiduje dwa zasadnicze reżimy powołania do spadku: ustawowy oraz testamentowy. Pierwszy z nich funkcjonuje, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu, testament jest nieważny albo gdy obejmuje on jedynie część majątku. Drugi wynika z autonomicznej decyzji spadkodawcy, który w testamencie określa krąg spadkobierców oraz sposób rozdysponowania składników majątku. Osoby, które nie zostały uwzględnione w testamencie, a dziedziczyłyby z mocy ustawy, mają prawo do tzw. zachowku (czyli np. pewnej ułamkowej wartości przypadającej im z ustawy części nieruchomości). Jeżeli chcą go uzyskać, muszą w tej sprawie wytoczyć powództwo przed sąd powszechny.
Dziedziczenie ustawowe
Porządek dziedziczenia ustawowego określają przepisy art. 931 i nast. k.c., opierając się na zasadzie bliskości więzi rodzinnych. W pierwszej grupie uprawnionych znajdują się dzieci spadkodawcy i jego małżonek, przy czym udział współmałżonka nie może być mniejszy niż jedna czwarta całości masy spadkowej. Kolejne kręgi spadkobierców tworzą rodzice, rodzeństwo, dziadkowie oraz dalsi krewni. W sytuacji całkowitego braku osób z tych grup spadek przypada jednostce samorządu terytorialnego lub Skarbowi Państwa.
Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość, z chwilą otwarcia spadku powstaje wspólność majątku w częściach ułamkowych. Każdy ze spadkobierców posiada udział odpowiadający jego prawu do spadku, lecz nie dysponuje możliwością samodzielnego rozporządzania wydzieloną fizycznie częścią nieruchomości. Zniesienie współwłasności może nastąpić wyłącznie poprzez dział spadku – w drodze umowy albo postępowania sądowego..
Dziedziczenie testamentowe
Podstawą dziedziczenia testamentowego jest art. 941 k.c., przyznający spadkodawcy prawo do swobodnego rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci. Testament może przybrać formę zwykłą lub szczególną. Najwyższy stopień bezpieczeństwa prawnego daje testament notarialny, eliminujący ryzyko wad formalnych. Popularność testamentów własnoręcznych, choć duża, wiąże się z ryzykiem ich podważenia, szczególnie w kontekście braku daty, podpisu czy sporządzenia przez osobę w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji. W testamencie można wskazać, kto dziedziczy cały majątek albo kto dziedziczy np. same nieruchomości, będące własnością przyszłego spadkodawcy.
Odpowiedzialność spadkobierców
Nie można również pomijać kwestii odpowiedzialności za długi. Spadkobiercy przyjmują bowiem spadek wraz z obciążeniami, w tym hipotekami. Optymalnym rozwiązaniem w przypadku niepewności co do zadłużenia jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, które ogranicza odpowiedzialność do wartości aktywów ustalonych w spisie inwentarza. W niektórych sytuacjach zasadne staje się odrzucenie spadku. Należy dokładnie zorientować się do co sytuacji majątkowej spadkobiercy.
Podsumowanie
Dziedziczenie nieruchomości, niezależnie od podstawy powołania, wymaga dopełnienia formalności – uzyskania stwierdzenia nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia oraz dokonania wpisu w księdze wieczystej.
Materiał Partnera
